Οι στιγμές που έκριναν το μέλλον της ανθρωπότητας

 

Ο ακριβής διάλογος Μεταξά-Γκράτσι Το πλέον σημαντικό στοιχείο για το τι συνέβη στην οικία του Ιωάννη Μεταξά (Οδός Στρατηγού Δαγκλή 10, Κηφισιά) τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου του 1940, μας το δίνει ο ίδιος ο Εμμανουέλε Γκράτσι (Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα), που φρόντισε να καταγράψει την ακριβή του συνομιλία με τον Μεταξά στο βιβλίο του 

 

« Η αρχή του τέλους – η επιχείρηση κατά της Ελλάδος»: 

«…μόλις καθίσαμε, και επειδή η ώρα ήταν λίγα λεπτά μετά τις 3, του είπα αμέσως ότι η Κυβέρνηση μου, μου είχε αναθέσει να το εγχειρίσω προσωπικά ένα κείμενο, που δεν ήτο τίποτε άλλο, παρά το τελεσίγραφον της Ιταλίας προς την Ελλάδα, με το οποίον η Ιταλική Κυβέρνηση απαιτούσε την ελεύθερη  διέλευση των στρατευμάτων της στον Ελληνικό χώρο, από τις 6 π.μ. της 28/10/1940.

 

 Ο Μεταξάς άρχισε να το διαβάζει. Μέσα από τα γυαλιά του, έβλεπα τα μάτια του να βουρκώνουν. Όταν τελείωσε την ανάγνωση με κοίταξε κατά πρόσωπο, και με φωνή λυπημένη αλλά σταθερή μου είπε:

 

 -Μεταξάς:

 Alors c’ est la guerre (Λοιπόν έχουμε πόλεμο). 

-Γκράτσι: 

 Όχι απαραίτητα Εξοχότατε.

 Η ιταλική κυβέρνηση ελπίζει ότι θα δεχθείτε την αξίωσίν της και θ’ αφήσετε τα ιταλικά στρατεύματα να διέλθουν δια να καταλάβουν τα στρατηγικά σημεία της χώρας. -

Μεταξάς: 

Και ποια είναι τα στρατηγικά αυτά σημεία, περί των οποίων ομιλεί η διακοίνωσις;

 -Γκράτσι: Δεν είμαι εις θέσιν να σας είπω, Εξοχότατε. Η Κυβέρνησίς μου δεν με ενημέρωσε… Γνωρίζω μόνον ότι το τελεσίγραφο εκπνέει εις τας 6 το πρωί. -

Μεταξάς: 

 Εν τοιαύτη περιπτώσει η διακοίνωσις αυτή αποτελεί κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας εναντίον της Ελλάδος. 

-Γκράτσι: Όχι, Εξοχότατε. Είναι τελεσίγραφον.

 -Μεταξάς: Ισοδύναμον προς κήρυξιν πολέμου. 

-Γκράτσι: Ασφαλώς όχι, διότι πιστεύω ότι θα παράσχετε τας διευκολύνσεις, τας οποίας ζητεί η κυβέρνησίς μου.

 -Μεταξάς: ΟΧΙ!

 Ούτε λόγος δύναται να γίνη περί ελευθέρας διελεύσεως. 

Ακόμη όμως και αν υπετίθετο ότι θα έδιδα μια τοιαύτην διαταγήν (την οποίαν δεν είμαι διατεθειμένος να δώσω), είναι τώρα τρεις το πρωί. 

Πρέπει να ετοιμασθώ,να κατέβω εις τας Αθήνας, να ξυπνήσω τον Βασιλέα, να καλέσω τον Υπουργόν των Στρατιωτικών και τον αρχηγόν του Γενικού Επιτελείου, να θέσω εις κίνησιν όλες τος στρατιωτικές τηλεγραφικές υπηρεσίες, έτσι που μια τέτοια απόφασις να γίνει γνωστή στα πλέον προκεχωρημένα τμήματα των συνόρων. 

Όλα αυτά είναι πρακτικώς αδύνατα. Η Ιταλία, η οποία δε μας παρέχει καν τη δυνατότητα να εκλέξωμε μεταξύ πολέμου και ειρήνης, κηρύσσει ουσιαστικώς τον πόλεμον εναντίον της Ελλάδος. 

(μετά από μια σύντομη παύση) 

-Μεταξάς:

 Πολύ καλά λοιπόν, έχομεν πόλεμον.»