ΔΑΓΚΩΤΟ ΚΑΙ ΜΑΥΡΟ

 












Έχετε αναλογιστεί ποτέ γιατί άρα­γε στο εκλογικό λεξιλόγιο υπάρ­χουν εκφράσεις όπως «τον μαύ­ρισαν στην κάλπη» ή «το ’ριξα δαγκωτό»; Πώς ψήφιζαν οι Έλληνες μετά τον Όθωνα; Τι ήταν τα μαύρα και λευκά σφαιρίδια με τα οποία ψήφιζαν; Για­τί κάποιοι ψηφοφόροι δάγκωναν πριν ψηφίσουν το σφαιρίδιο;
Η εκλογή με το σφαιρίδιο έρχεται από τα Iόνια Νησιά και τη Bενετία, η οποία γινόταν καθ’ όλη τη διάρκεια της βασιλείας Γεωργίου Α’ μέχρι και τις εκλογές του 1920. Ήταν, θα πρέπει να πούμε, ένας γραφικός τρόπος για τη διεξαγωγή των εκλογών, αλλά ταυτό­χρονα ο πλέον πολυδάπανος και ανα­χρονιστικός.
Κάθε υποψήφιος και κάλπη!
Kάθε υποψήφιος βουλευτής είχε και τη δική του κάλπη στην εκλογή. H κάλπη ήταν τενεκεδένια, χωρισμένη εσωτερικά στα δύο και βαμμένη εξω­τερικά μισή άσπρη με γραμμένο πάνω το «ναι» και μισή μαύρη με γραμμένο πάνω το «όχι».
O ψηφοφόρος περνούσε το χέρι του μέσα στην κάλπη και έριχνε το σφαι­ρίδιο, το οποίο ήταν ένα μεγάλο μολυ­βένιο σκάγι, είτε στο «ναι», αν ήθελε να ψηφίσει τον υποψήφιο, είτε στο «όχι», αν ήθελε να τον καταψηφίσει. Στον υποψήφιο υπολογίζονταν μόνον όσες ψήφοι είχαν ριχτεί στο «ναι» και ανάλογα μ’ αυτές οριζόταν και η σειρά επιτυχίας των υποψηφίων.
Το θέαμα με τις πολλές κάλπες που έφερε η καθιέρωση του σφαιριδίου, ενός συστήματος που αποτελούσε λείψανο της ενετικής αριστοκρατίας, δημιουργούσε και μία γραφική ατμό­σφαιρα… Αρκεί να πούμε ότι σε έναν νομό όπου υπήρχαν πενήντα υποψή­φιοι και ογδόντα εκλογικά τμήματα έπρεπε να τοποθετηθούν τέσσερις χι­λιάδες κάλπες και ισάριθμοι αντιπρό­σωποι!!!
Οι «κουμπάροι»
Kάθε ψηφοφόρος έπαιρνε από την εφορευτική επιτροπή τόσα σφαιρίδια όσοι ήταν και οι υποψήφιοι και ήταν υποχρεωμένος να ρίχνει σε κάθε κάλ­πη ένα σφαιρίδιο, είτε στο «ναι» είτε στο «όχι».
Aπαραίτητο στοιχείο για κάθε «πε­τυχημένη» κάλπη αποτελούσε ο αντι­πρόσωπος του υποψηφίου, ο γνωστός με το προσωνύμιο «κουμπάρος», που ήταν το «μάτι» του και το «αυτί» του σε κάθε ψηφοφορία.
Παρακολουθούσε τον ψηφοφόρο και προσπαθούσε από τη φορά του χε­ριού του και τον ήχο του σφαιριδίου να καταλάβει τι είχε ψηφίσει, ενώ έκανε φιλικές συστάσεις για να ψηφιστεί ο υποψήφιός του.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την προ­σωπική πόλωση και τη στοχοποίηση πολλών ψηφοφόρων… Έτσι τα σφαι­ρίδια συνδέθηκαν με φόνους, ζημιές, καλπονοθεύσεις, φούντωναν τα μίση και τα πάθη μεταξύ συμπολιτών, φί­λων και συγγενών, ενώ έγιναν αιτία διαφθοράς αφού οι υποψήφιοι «διά παντός δολίου τρόπου, δι’ ανυπολογίστων χρημάτων και υποσχέσεων παντοδαπών διέφθειρον τους ψηφο­φόρους», όπως έγραφε ένας παλαιός αγωνιστής – για να επιβεβαιωθεί για ακόμη μία φορά ότι τα προβλήματα της πολιτικής ζωής του τόπου μας εί­ναι διαχρονικά…
Αγαπήθηκε και μισήθηκε!
Oι εκλογές με τα σφαιρίδια να πέ­φτουν μέσα στην κάλπη έδιναν στον ψηφοφόρο την εντύπωση της πραγ­ματικής μάχης. H σχέση ψηφοφόρων - κάλπης ήταν πολύ θερμή. Aρκετοί επιχρύσωναν το σφαιρίδιό τους και το έριχναν επιδεικτικά στο άσπρο της κάλπης ως δείγμα εξαιρετικής εκτίμη­σης στο πρόσωπο ή το κόμμα που ψή­φιζαν. Άλλοι φιλούσαν τις φωτογρα­φίες που ήταν κολλημένες στην κάλπη ή έβαζαν λουλού­δια. Άλλοι πάλι, φα­νατικοί αντίπαλοι του υποψηφίου ή του κόμματός του, δάγκωναν το σφαιρίδιο και σημαδεμένο το έριχναν στην κάλπη.
Eντονότατες ήταν τέτοιες ει­κόνες στην περί­οδο του Εθνικού Διχασμού, όταν πολλοί ψήφι­ζαν σταυροκοπούμενοι μπροστά στις φωτογραφίες του Bενιζέλου ή του Γούναρη. Δεν ήταν λί­γοι εκείνοι που… τιμούσαν τους αντι­παθείς πολιτικούς με ένα φασκέλωμα.
Tο μέτρημα των ψήφων γινόταν με μια σιδερένια πλάκα (άβακα) με τρύ­πες. Σε κάθε μια τρύπα χωρούσε ένα μολυβένιο σφαιρίδιο και όταν γέμιζαν οι τρύπες αλάνθαστα αντιστοιχούσαν σε συγκεκριμένο αριθμό ψήφων.
Tο άθροισμα των σφαιριδίων του «ναι» και του «όχι» έπρεπε να είναι ίσο με τον αριθμό των ψηφοφόρων. Aν τα σφαιρίδια ήταν περισσότερα, τα αφαι­ρούσαν από τα θετικά σφαιρίδια, δηλαδή από τα «ναι».
Άφησαν και «φέσια»
Η περίοδος του σφαιριδίου έληξε άδοξα, ακόμη και για τους κατασκευα­στές του. Δεν καταγράφηκαν καν από την ιστορία οι τρεις πειραιώτικες βιο­τεχνίες που κατασκεύαζαν τα σφαιρί­δια και το ελληνικό κράτος τις οδήγη­σε σε πτώχευση, όπως συνήθως κάνει στις συναλλαγές του!
Το 1923 ήταν η τελευταία φορά που το ελληνικό κράτος παρήγγειλε την κατασκευή τριάντα εκατομμυ­ρίων σφαιριδίων από τους τρεις βιο­τέχνες, οι οποίοι ασχολούνταν σχε­δόν αποκλειστικά με το αντικείμενο. Αλλά αμέσως μετά την ανάληψη της εργασίας το συνάλλαγμα τινάχτηκε στα ύψη, όπως και το μολύβι με το οποίο κατασκευάζονταν τα σφαιρί­δια. Έσπευσαν λοιπόν οι βιοτέχνες να αποποιηθούν την προμήθεια, έστω χάνοντας τις εγγυήσεις τους. Το υπουργείο Εσωτερικών επέμενε πως έπρεπε να εκτελέσουν την παραγγε­λία και θα αποζημιώνονταν κανονικά. Οι βιοτέχνες έμπλεξαν στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και δικαστικούς αγώνες, στους οποίους δικαιώθηκαν δεκαπέντε χρόνια αργότερα, αλλά ποτέ δεν έλαβαν τα χρήματά τους και αναγκάστηκαν να κλείσουν τις βιοτεχνίες τους. Ως προς το σφαιρίδιο, το 1934 έγι­ναν οι τελευταίες ανε­πιτυχείς συζητήσεις για την επαναφο­ρά του.
Οι ιστορίες αυτές προέρχονται από κείμενα του ιστορικού ερευνητή και δημοσιογράφου Λευτέρη Σκιαδά, εκδότη της εφημερίδας «ΜΙΚΡΟΣ ΡΩΜΗΟΣ», www.mikros-romios.gr, τηλ.: 210 3426833.

πηγή  http://topontiki.gr